मधेसका युवाहरुको अवस्था
रहमुल लहान २ भदौ । मधेस (मुख्यत: नेपालको तराई क्षेत्र) का युवाहरूको अवस्था बहुआयामिक छ। सामाजिक, आर्थिक, शैक्षिक, राजनीतिक र सांस्कृतिक दृष्टिले फरक-फरक पक्षहरू छन्। यहाँ मुख्य बुँदामा मधेसका युवाहरूको अवस्था प्रस्तुत गरिएको छ।
१. शैक्षिक अवस्था
मधेसमा पछिल्ला वर्षहरूमा शिक्षामा प्रगति देखिए पनि अझै धेरै ठाउँमा गुणस्तरीय शिक्षा पहुँचयोग्य छैन।
सरकारी विद्यालयहरूको स्थिति कमजोर भएको कारण धेरै युवाहरू निजी विद्यालयतर्फ झुक्ने गरेका छन्, तर सबैलाई यो सम्भव छैन।उच्च शिक्षा प्राप्त गर्ने युवाहरूको संख्या बढ्दो छ, तर बेरोजगारीका कारण अध्ययनपछि अवसरको अभाव देखिन्छ।
२. आर्थिक अवस्था
धेरै युवा कृषिमा आधारित परिवारमा हुर्किएका हुन्छन्, तर कृषि क्षेत्रको आय अस्थिर र सीमित छ।रोजगारीको अवसरको कमीका कारण ठूलो संख्यामा युवा वैदेशिक रोजगारी (खाडी मुलुक, भारत, मलेसिया आदि) तर्फ जान बाध्य छन्।घरेलु उद्योग, स्टार्टअप, वा उद्यमशीलताको क्षेत्रमा भने अझै ठूलो अवसरको खाँचो छ।
३. राजनीतिक चेतना
मधेसका युवाहरूमा राजनीतिक जागरुकता उच्च छ। विभिन्न राजनीतिक आन्दोलनहरूमा युवाहरूको सक्रिय सहभागिता रहँदै आएको छ (जस्तै: मधेस आन्दोलन)।
तर राजनीति प्रदूषित र अवसरवादी देखिने भएकोले धेरै युवाहरूमा निराशा पनि देखिन्छ।
४. सामाजिक अवस्था
परम्परागत सामाजिक संरचनाले कतिपय ठाउँमा अझै जातीय भेदभाव, लैंगिक असमानता, र पुरातन सोचलाई बढावा दिएको देखिन्छ।नयाँ पुस्ता भने परिवर्तनशील छ लैंगिक समानता, शिक्षा र मानव अधिकारप्रति सजग हुँदै गइरहेका छन्।
५. प्रविधिमा पहुँच
स्मार्टफोन र इन्टरनेटको पहुँच बढेको छ। सामाजिक सञ्जाल (Facebook, TikTok, YouTube आदि) मा सक्रियता उच्च छ।डिजिटल सीपमा भने असमानता छ। केही युवा डिजिटल स्किल्समा अब्बल छन् भने धेरैलाई तालिमको अभाव छ।
६. रोजगारी र उद्यमशीलता
स्वरोजगारप्रति आकर्षण बढ्दो छ, तर पूँजी, तालिम, र सहजीकरणको अभावले गर्दा स्थायित्व आउन सकेको छैन। केही युवाहरूले कृषि, पशुपालन, साना उद्योग, ई–कमर्स जस्ता क्षेत्रमा नयाँ प्रयोग गर्दैछन्।
समग्रारुपमा भन्नु पर्दा मधेसका युवाहरूमा अपार सम्भावना छ, तर तिनलाई सही अवसर, गुणस्तरीय शिक्षा, सीप विकास, र सकारात्मक सामाजिक वातावरण उपलब्ध गराउनु पर्ने आवश्यकता छ। उनीहरूलाई सशक्त बनाउन नीतिगत ध्यान र लगानी आवश्यक छ।