सिरहामा दलित मानव अधिकारको अवस्था र UPR सम्बन्धि गम्भीर चिन्तन कार्यक्रम सम्पन्न
लहान २९ जेठ सिरहाको लहान सम्राट होटेलको सभाहलमा सिरहामा दलित मानव अधिकारको अवस्था र UPR सम्बन्धि कार्यक्रम रामचन्द्र महराको अध्यक्षतामा र असर्फी सदायको प्रमुख आथित्वमा सम्पन्न भएको छ। उक्त कार्यक्रममा बिशिस्ट अथिती भोला पासवान र ईलाका प्रशासन कार्यालयका प्रमुख रहेका थिए भने अतिथिहरु इन्सेक प्रतिनिधि दुर्गा परियार , अर्जुन थपलिया, निर्माला पासवान रहेका थिए भने सिरहा र सप्तरी जिल्ला भरीका धेरै दलित अधिकारकर्मी र दलित अगुवाहरुको व्यापक उपस्थिती रहेको थियो।
कार्यक्रममा विभिन्न बक्ताहरुले धेरै महत्त्वपूर्ण दलित अधिकार सम्बन्धि चिन्तन गर्दै विभिन्न कुराहरु राखेका थिए।
सिरहा जिल्ला नेपालको मधेश प्रदेश अन्तर्गत पर्छ, जहाँ दलित समुदाय ऐतिहासिक रूपमा विभेद, उत्पीडन र बहिष्कारको शिकार हुँदै आएको छ। संविधानले बराबरी अधिकार सुनिश्चित गरे तापनि, व्यवहारमा दलित समुदायले सामाजिक, आर्थिक र राजनीतिक क्षेत्रमा समान पहुँच पाउन सकेका छैनन्। जातीय भेदभाव अझै पनि व्यापक रूपमा मौजुद छ, जसले गर्दा दलित समुदायका व्यक्ति शिक्षादेखि रोजगारीसम्मका अवसरबाट वञ्चित छन्।
दलित महिलाहरूको अवस्था झनै कमजोर रहेको पाइन्छ। उनीहरू दोहोरो उत्पीडन—जात र लिंगका कारण—भोग्न बाध्य छन्। यौनजन्य हिंसा, बालविवाह, घरेलु हिंसा जस्ता समस्याहरू उनीहरूको दैनिकी बनेका छन्। कानुनी संरक्षणका व्यवस्था भए पनि कार्यान्वयन कमजोर छ, र पीडितहरू न्यायबाट टाढा रहँदै आएका छन्।
यही सन्दर्भमा, सार्वभौम मानव अधिकार समीक्षा (Universal Periodic Review – UPR) प्रक्रियाले राष्ट्रिय सरकारहरूलाई मानव अधिकार सुधारका लागि दबाब दिने एक महत्त्वपूर्ण माध्यमको रूपमा काम गरिरहेको छ। नेपालले विगतका UPR चक्रहरूमा दलित मानव अधिकार सम्बन्धी सुधारका प्रतिबद्धता जनाए पनि सिरहामा ती प्रतिबद्धताहरूको ठोस कार्यान्वयन देखिएको छैन।
यसले देखाउँछ कि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबद्धता र स्थानीय कार्यान्वयनबीच ठूलो खाडल छ। त्यसैले, दलित समुदायका आवाजलाई नीतिनिर्माण तहमा समावेश गरिनु जरुरी छ। साथै, स्थानीय तहमा मानव अधिकार अनुगमन प्रणालीलाई सशक्त बनाउन, नागरिक समाज र सरकारी संयन्त्रबीच समन्वय जरुरी छ।
सिरहामा दलित मानव अधिकारको संरक्षण र प्रवर्द्धनका लागि गम्भीर चिन्तन, सक्रिय सहभागिता, र उत्तरदायित्वको संस्कृति विकास गर्नु अहिलेको समयको आवश्यकता हो।